دندانپزشکی در دوران بارداری
انجام درمان‌های دندانپزشکی برای تمامی افراد در هر دوره‌ای کاملا ضروری است. می‌توان گفت یکی از ضروری‌ترین زمان‌ها برای بررسی و درمان آسیب‌های دندانی، در مدت بارداری است. بنابراین دندانپزشکی در دوران بارداری از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا در صورتی که دندان مادر دچار عفونت شود، می‌تواند تاثیرات بسیار منفی بر روی جنین و سلامت وی داشته باشد.
بنابراین انجام خدمات دندانپزشکی در دوران بارداری نه تنها غیر مجاز نیست، بلکه با رعایت موارد احتیاط بسیار ضروری بوده و باید به آن توجه شود. عوامل بسیاری در افزایش بیماری‌های دهان و دندان در دوران بارداری نقش دارند که نیاز است در طول درمان آن‌ها با توجه به شرایط مادر، از روش‌های درمانی و داروهای مناسب استفاده کرد که در ادامه به طور کامل به آن‌ها می‌پردازیم.
دلایل افزایش درد دندان‌ها در دوران بارداری
همانند تمامی انسان‌های دیگر، مادران باردار نیز ممکن است در طول دوران بارداری خود دچار پوسیدگی، شکستگی دندان، مشکلات دندان عقل و… را شوند. اما علاوه بر عوامل طبیعی به وجود آورنده این مشکلات، عوامل دیگری نیز در دوران بارداری می‌توانند باعث افزایش ریسک ابتلا به درد دندان شوند:
ابتلا به ژنژیویت بارداری
تغییرات هورمونی در طول دوره بارداری در بدن خانم‌ها می‌تواند باعث التهاب و ورم لثه‌ها شود. در اصطلاح به این مشکل ژنژیویت بارداری گفته می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب آن، این مشکل می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های لثه، عفونت شدید لثه و آبسه زدن لثه شود. توجه داشته باشید این شرایط می‌توانند برای فرد بسیار دردناک باشد. تقریبا بیش از 50% تمام زنان باردار با علائم ژنژیویت بارداری مواجه می‌شوند.
تغییر در رژیم غذایی
عوامل هورمونی و روانی می‌توانند باعث ایجاد تغییرات در رژیم غذایی فرد در طول دوره بارداری شوند. در حقیقت بسیاری از خانم‌ها به خاطر شرایط بارداری میزان مصرف شکر را در رژیم غذایی خود افزایش می‌دهند و این شرایط می‌تواند خطر ابتلا به درد دندان را به خاطر ایجاد پوسیدگی دندان افزایش دهد.
فقر کلسیم
زنان باردار نیاز به افزایش سطح کلسیم مصرفی خود داشته و این ماده در تشکیل استخوان‌های کودک نقش کلیدی دارد. در حقیقت کاهش سطح کلسیم بدن مادر می‌تواند چرخه طبیعی تامین مواد معدنی مورد نیاز مینای دندان را ضعیف کرده و در عمل باعث افزایش خطر دچار شدن به پوسیدگی و درد دندان شود.
ویار بارداری
افزایش حالت تهوع در طول دوره بارداری می‌تواند باعث التهاب لثه‌ها به خاطر قرارگیری آن‌ها در معرض اسید معده و از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان شود. این شرایط در نهایت می‌تواند ابتلای به بیماری لثه و پوسیدگی دندان را برای فرد به همراه داشته باشد.
عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان
زنان باردار گاهی اوقات نسبت به بو یا مزه خمیر دندان حساس شده و به همین خاطر از مسواک زدن خودداری می‌کنند. به این ترتیب با عدم رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان، فرد در معرض خطر ابتلا به مشکلات دندان و نیز دچار شدن به درد دندان در طول دوره بارداری قرار می‌گیرد.
اهمیت درمان مشکلات دندانی در طول بارداری
اجتناب از درمان دندانپزشکی در دوران بارداری به خاطر حفاظت از جنین می‌تواند خطرات جدی برای سلامت مادر و جنین ایجاد کند. در این رابطه لازم است به نکات زیر توجه شود:
- نادیده گرفتن شرایط ژنژیویت بارداری می‌تواند باعث گسترش شرایط بیماری و دچار شدن فرد به عفونت شدید لثه و پریودنتیت شود. در واقع وجود عفونت فعال در بدن مادر می‌تواند به‌طور بالقوه سلامت مادر و جنین را به‌طور جدی تهدید کند و در نتیجه نباید درمان این مشکل به بعد از زایمان موکول شود.
- درد دندان در طول دوره بارداری نشانه‌ای از وجود مشکلات خاص دندان بوده و در عمل نیازمند استفاده از روش‌های دندانپزشکی مناسب برای رفع مشکل می‌باشد. در حقیقت مشکلات درمان‌نشده دندان می‌تواند آسیب دائمی برای دندان‌ها و لثه‌های فرد ایجاد کرده و در نهایت باعث از دست دادن دندان،تحلیل لثه، و ایجاد مشکلات خاص برای استخوان فک شود.
- خانم‌های باردار مبتلا به بیماری پریودنتال چهار تا هفت برابر در مقایسه با سایر خانم‌ها با خطر به دنیا آمدن زودتر از موعد کودک و نیز وزن پایین کودک در هنگام تولد مواجه می‌شوند.
بهترین زمان برای مراجعه به دندانپزشک در دوران بارداری
سه ماهه دوم بارداری ایمن‌ترین و مناسب‌ترین زمان برای استفاده از خدمات دندانپزشکی در دوران بارداری است. به هر حال اگر با درد دندان در طول سه ماهه اول دوره بارداری یعنی در هنگام تشکیل اندام‌های اصلی جنین مواجه شدید، لازم است با دندانپزشک درباره امکان به تعویق انداختن درمان برای چند هفته(به خصوص در مواردی که نیاز به تهیه عکس رادیولوژی وجود داشته باشد) صحبت و مشورت نمایید. به هر حال، با توجه به شدت مشکل، ممکن است متخصص به بیمار پیشنهاد دهد تا مشکل را بلافاصله تحت درمان قرار دهد. علاوه بر این توجه داشته باشید درمان دندانپزشکی در طول سه ماهه سوم جنین را معرض خطر زیاد قرار نمی‌دهد، اما ممکن است تحمل شرایط درمان بر روی صندلی دندانپزشکی برای بیمار در این زمان دشوار و سخت باشد.
داروهای مجاز دندانپزشکی در دوران بارداری
آنتی‌بیوتیک‌ها: برای جلوگیری از عفونت دندان‌ها معمولاً از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنیسیلین، آموکسی‌سیلین و کلیندامایسین، که در دسته‌ی B و ایمن برای بارداری هستند، در دوران بارداری با تجویز پزشک استفاده کرد.
مواد شیمیایی: نه شوینده دهانی مورد استفاده در طول درمان(معمولاً سدیم هیدروکلرید یا نوعی سفیدکننده) و نه مواد پرکننده هیچ کدام خطری برای جنین ندارند.
داروهای بی‌حسی: داروهای بی‌حسی که دندانپزشکان برای زنان باردار استفاده می‌کنند کاملاً بی‌خطر هستند با این حال، دوز داروی مورد استفاده برای زنان باردار در کمترین حد ممکن است.
نکته: داروهای بی‌حسی حاوی فلیپرسین نباید در دوران بارداری مورد استفاده قرار بگیرند. زیرا این ماده‌ی شیمیایی عروق را تنگ می‌کند. تنگی عروق مادر می تواند خون رسانی به جفت را مختل کرده و در مواردی موجب سقط جنین شود.
درمان ریشه در دوران بارداری
دندانپزشک شما ممکن است بسته به ماه بارداری، برای درمان ریشه دندان، یکی از گزینه‌های زیر را پیشنهاد کند:
سه‌ماهه اول بارداری دوران بحرانی و حیاتی است. در صورتی که در این دوران مشکلی در دندان‌ها مشاهده شود، دندانپزشک به شما توصیه می‌کند رسیدگی به مشکل را تا زمان شروع سه‌ماهه دوم به تعویق بیندازید. وقتی وارد سه‌ماهه دوم شدید، دندانپزشک از شما می‌خواهد از دندان خراب خود عکس پرتو ایکس تهیه کنید و درمان ریشه دندان را شروع می‌کند. در صورتی که در سه‌ماهه سوم دچار مشکل ریشه دندان شدید، دندانپزشک توصیه می‌کند درمان را به بعد از تولد نوزاد موکول کنید.
با این که درمان ریشه دندان یک درمان بسیار ایمن و بی‌خطر است، اما بسیار مهم است که در اولین ویزیت به دندانپزشک خود بگویید که باردار هستید. این گوشزد باعث می‌شود دندانپزشک نسبت به شرایط شما به خوبی آگاهی پیدا کند و بتواند در خصوص درمان شما بهترین تصمیم ممکن را بگیرد.
پرکردن دندان در دوران بارداری
ترمیم و پر کردن دندان معمولا با درد همراه است. بنابر این این عمل باید با بی‌حسی انجام شود. پزشکان معمولا از داروی بی‌حسی لیدوکائین برای پر کردن دندان در دوران بارداری زنان استفاده می‌کنند. بسیاری از مادران فکر می‌کنند بهتر است هرگونه درد و پوسیدگی دندان را دراین دوران تحمل کنند. این تصور کاملا اشتباه است زیرا ممکن است دندان پوسیده عفونت کند و عفونت از طریق رگ‌های خونی به جنین منتقل شود.
کشیدن دندان در دوران بارداری
کشیدن دندان همیشه آخر گزینه برای دندانپزشکان است و آن‌ها همواره سعی می‌کنند تا جایی که ممکن است دندان را حفظ کنند. اما در شرایطی که دندان شما به شدت پوسیده باشد، بهداشت دهان را به خطر می‌اندازد و باید دندان را خارج کرد.
در هر زمانی در دوره بارداری می‌توانید دندان بکشید اما معمولاً دندانپزشک به شما توصیه می‌کند این کار را به سه‌ماهه دوم موکول کنید. به این ترتیب، در سه‌ماهه اول که جنین در حال رشد است در معرض پرتو ایکس قرار نمی‌گیرد و در سه‌ماهه سوم هم نیاز نیست به مدت طولانی روی تخت دراز بکشید. پس بهترین زمان برای کشیدن دندان در بارداری، سه‌ماهه دوم است.
پیشگیری از درد دندان در طول دوره بارداری
مادران باردار می‌توانند خطر ایجاد درد دندان را در طول دوره بارداری با ملاقات منظم با دندانپزشک، انتخاب یک رژیم غذایی مناسب، و نیز رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان کاهش دهند.
معاینه دندان
در صورتی که قصد باردار شدن دارید، لازم است برای بررسی وضعیت دندان‌ها و تمیز کردن آن‌ها به مطب دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت امکان، در این زمان بهتر است تمام مشکلات مربوط به سلامت دندان قبل از شروع دوره بارداری تحت درمان قرار گیرند. همچنین لازم است در طول بارداری با دندانپزشک به‌طور منظم ملاقات شود تا به این ترتیب وضعیت دندان‌ها به‌طور دقیق تحت معاینه قرار گرفته و دندان‌ها تمیز شوند.
رژیم غذایی
لازم است در طول دوره بارداری مراقبت مناسب از رژیم غذایی وجود داشته باشد. در طول این دوره لازم است از مصرف مواد غذایی حاوی شکر خودداری شود. زیرا این شرایط می‌تواند با رشد سریع باکتری‌ها در دهان همراه باشد. همچنین لازم است از مقدار کلسیم کافی برای تامین نیازهای مربوط به توسعه و رشد استخوان‌های جنین اطمینان حاصل شود.
رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان
در طول دوره بارداری لازم است مراقبت کافی از بهداشت دهان و دندان وجود داشته باشد تا به این ترتیب بتوان از ابتلا به مشکلات خاص همچون ژنژیویت بارداری جلوگیری کرد.