دندان قروچه یا بروکسیسم چیست؟
اگر شما نیز صبح‌ها با درد دندان، درد فک و یا سردرد از خواب بیدار می‌شوید، به احتمال زیاد جزو افرادی هستید که در خواب به صورت ناخودآگاه دندان قروچه می‌کنند. دندان قروچه علاوه بر اینکه به خودتان آسیب می‌زند، معمولا افرادی که در نزدیکی شما به خواب می‌روند را نیز به شدت اذیت می‌کند.
دندان قروچه چیست و چه کسانی به آن مبتلا می‌شوند؟
دندان قروچه یا بروکسیسم (bruxism) به عادت فشردن دندان‌ها به هم گفته می‌شود که معمولا در خواب رخ می‌دهد. اما در بعضی از موارد نیز تعدادی از افراد به دلیل استرس و یا هیجان در هنگام بیداری این کار را انجام می‌دهند. اگر چه این عادت چه در زمان خواب و چه بیداری باعث آسیب جدی به دندان می‌شود، اما برای کسانی که این عادت را در خواب دارند، مسئله بسیار جدی‌تر است. زیرا از آنجایی که دندان قروچه در خواب معمولا به صورت غیر ارادی انجام می‌شود، ممکن است طی چندین سال فرد متوجه مشکل خود نشده و آسیب بسیار جدی به دندان‌های وی وارد شود.
بروکسیسم در افراد 20 تا 40 سال شایع‌تر بوده، اما طبق آمارهای اعلام شده حدود 15 الی 20درصد از کودکان نیز به این بیماری مبتلا هستند. اعلام داده‌های دقیق آماری در زمینه کودکان بسیار مشکل‌تر به نظر می‌رسد زیرا تشخیص آن به سختی صورت گرفته و در بسیاری از موارد توسط والدین قابل شناسایی نیست.
دندان قروچه چه عوارضی دارد؟
در بسیاری از موارد فشردن دندان‌ها بر روی هم به حدی شدید است که می‌تواند باعث آسیب جدی به مینای دندان، ترک خوردگی و یا حتی شکستگی شود که خود مشکلات بسیار زیاد دیگری را به همراه می‌آورد. سر درد، درد فک، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی، فرسایش و از بین رفتن پرکردگی‌ها و روکش های استفاده شده برای دندان‌ها همگی از عوارض دیگر بروکسیسم هستند که می‌توانند فرد را به شدت درگیر کنند. از بین رفتن فرم طبیعی و کوتاه شدن قد دندان‌ها نیز یکی دیگر از عوارضی است که در مدت طولانی متوجه فرد می‌شود.
علاوه بر تمام این مشکلات، دندان قروچه می‌تواند به دلیل کشیدگی عضلانی که در فک به وجود می‌آورد موجب کاهش کیفیت خواب و از بین رفتن آرامش فرد شود.
علت و عوامل تاثیر گذار در به وجود آمدن دندان قروچه
با اینکه در برخی از موارد علت وجود دندان قروچه در فرد مشخص نیست، اما عوامل بسیاری می‌توانند در به وجود آمدن آن نقش داشته باشند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
- اضطراب، نگرانی، فشارهای روحی و یا شوک عصبی ناشی از یک اتفاق معمولا ناخوشایند مانند از دست دادن یک عزیز، مشکلات کاری، از بین رفتن سرمایه و…
- در کودکان عوامل روحی و روانی مانند مشکلات خانوادگی، فشار محیط درسی و یا حتی تنبیه نادرست والدین.
- اختلالات خواب مانند وقفه (آپنه) تنفسی که می‌تواند علاوه بر دندان قروچه باعث تنفس سخت و خروپف در خواب نیز شود.
- برخی از بیماری‌های کمیاب اعصاب و عضلات صورت.
- جفت شدن نادرست دندان‌ها بر روی هم و تماس زودرس میان دندان‌های فک بالا و پایین.
- در موارد بسیار نادر، دندان قروچه یکی از عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، سرترالین و پاروکستین است.
- ابتلا به بیماری‌هایی نظیر پارکینسون و هانتینگتون.
راه‌های تشخیص
اگر هرکدام از علائمی که در بالا به آن اشاره شد را در خود مشاهده کردید، می‌توانید با مراجعه به دندانپزشک از ابتلا به این مشکل مطلع شوید. از آنجایی که دندان قروچه می‌تواند به دلایل بسیار گسترده‌ای اتفاق بیفتد، دندانپزشک معمولا سوالات مختلفی در مورد داروهای مصرفی، استرس‌های روزانه، کیفیت خواب و… از شما خواهد پرسید. در صورتی که در فضای خواب خود با کسی شریک هستید، ممکن است پزشک بخواهد با آن شخص نیز در مورد خوابتان به خصوص صداهای غیرمعمولی که ممکن است در طول شب به دلیل دندان قروچه به وجود آمده باشد صحبت کند.
در طی معاینه، عضلات داخل و اطراف فک و همچنین تمامی دندان‌های سالم و یا ترمیم شده شما از نظر ساییدگی و تخریب بررسی می‌شود. در صورتی که پزشک تشخیص دهد بروکسیسم شما به دلیل مشکلات دندان و فک برای شما به وجود آمده است، می‌تواند با تجویز عکس‌برداری اشعه ایکس از وضعیت دقیق دندان‌ها و فک شما مطلع شود.
روش های درمان
راهکارهای درمانی دندان قروچه یا بروکسیسم با توجه به علت آن بسیار متفاوت است. در درمان این مشکل ابتدا باید به از بین بردن عوامل به وجود آورنده آن و سپس به جلوگیری از آسیب بیشتر به دندان‌ها و درمان آن پرداخت. در حال حاظر تنها راه جلوگیری از آسیب رسیدن به دندان‌ها توسط دندان قروچه استفاده از نایت گارد است. نایت گارد یک پوشش پلاستیکی است که پس از قالب‌گیری فک، برای دندان‌های شما ساخته می‌شود. با استفاده از نایت گارد در طول خواب، تمامی تماس‌ها و فشارهای ناخواسته بر روی دندان‌ها برداشته شده و باعث جلوگیری از هر نوع آسیب بیشتر به دندان‌ها خواهد شد. در صورتی که دندان قروچه بدون مشکل یا بیماری خاصی در فرد به وجود آمده باشد، در صورت استفاده مداوم از نایت گارد، پس از چند ماه این عادت ترک می‌شود.
درمان دندان قروچه بر اثر استرس
در صورتی که مشکل دندان قروچه به دلیل استرس و یا مشکلات روانی باشد، دندانپزشک ممکن است شما را به مشاور حرفه‌ای ارجاع دهد تا با کنترل استرس بروکسیسم شما نیز برطرف شود. در برخی از موارد نیز ممکن است داروهایی مانند دیازپام و یا آرامبخش‌های عضلانی تجویز گردد تا بتوانند به صورت موقتی و تا زمان درمان علت اصلی بیماری، موجب کاهش اسپاسم در عضلات فک شوند.
درمان دندان قروچه بر اثر مشکلات دندانی
اگر بروکسیسم شما به دلیل مشکلات دندانی به وجود آمده است، نیاز است تا هرچه زودتر جهت اصلاح آن اقدام کنید. در صورتی که دندان‌ها و یا فک شما غیر همتراز باشند، می‌توان با درمان‌های اصلاحی مانند استفاده از تکیه یا تاج و یا ارتودنسی مشکل را برطرف نمود.
درمان دندان قروچه بر اثر دارو
اگر شما بروکسیسم پیشرفته دارید که به واسطه عارضه جانبی از داروهای ضد افسردگی ایجاد شده، پزشک شما ممکن است در صورت امکان داروی مورد استفاده را تغییر داده و یا دارو دیگری برای مقابله با بروکسیسم را به شما ارائه دهد.
لطفا توجه داشته باشید بی توجهی به دندان قروچه می‌تواند باعث آسیب های جدی به دندان‌های شما شود. بنابراین در هر سنی که هستید، در صورت بروز نشانه‌های دندان قروچه حتما به دندانپزشک مراجعه کرده تا علاوه بر جلوگیری از آسیب‌های بیشتر، به درمان مشکلات ایجاد شده نیز بپردازید.