پیوند استخوان فک چیست و در چه مواردی ضروری است؟
شاید شما هم فکر کنید که استخوان، جسم سخت و انعطاف ناپذیری است که هیچ وقت تغییر نمی‌کند. اما حقیقت این است که استخوان در تمام مدت در حال تغییر شکل است. در مورد استخوانی که از دندانها پشتیبانی میکند، این موضوع می‌تواند هم مفید و هم مضر باشد. برای مثال، قابلیت انطباق استخوان فک به یک ارتودنتیست اجازه می‌دهد تا به کمک درمان ارتودنسی دندانها را جابجا کرده و در موقعیت بهتری قرار دهد. اما تغییرات این استخوان پس از از دست رفتن دندان در بزرگسالان می‌تواند عواقب وخیمی داشته باشد.
هنگامی که دندانها از دست می‌روند، استخوان اطراف آن‌ها شروع به تحلیل رفتن میکند. ابتلا به بیماری‌های لثه نیز می‌تواند باعث تحلیل لثه و تحلیل رفتن استخوان پشتیبان دندانها شود. اگر به اندازه کافی دندان و استخوان اطراف آن‌ها را از دست بدهید، اجزاء صورتتان دچار افتادگی می‌شود، که این شما را پیرتر نشان می‌دهد.
جراحی پیوند استخوان
جراحی پیوند استخوان تکنیکی است موفق، کارآمد و اصولی که در بیشتر مواقع این روش جایگزینی مناسب برای دندان های از بین رفته می باشد و می تواند تغییر شکل‌های ناشی از آسیب دندان و تحلیل رفتگی بافت‌های حیاتی را جبران کرده و اسکلت فک را ارتقا ببخشد. زیرا با از بین رفتن ریشه دندان، به مرور زمان استخوان فک نیز تحلیل رفته و نمی‌توان ایمپلنت را برای بیمار انجام داد. هنگامی که به چنین شرایطی برسیم، لازم است از جراحی پیوند استخوان استفاده کرده و سلامت و ماندگاری اجزای ایمپلنت را تضمین کنیم.
کاربردهای پیوند استخوان
در دندانپزشکی از پیوند استخوان برای دستیابی به اهداف زیر استفاده می‌شود:
حفظ دندانها
هنگامی که شدت بیماری لثه باعث از دست رفتن استخوان می‌شود، دندانها شل شده و در معرض خطر از دست رفتن قرار می‌گیرند. در چنین وضعیتی می‌توان با بازسازی استخوان اطراف دندانها از طریق پیوند استخوان، دندانها را حفظ کرد؛ این کار تکیه‌گاه استخوانی بیشتری برای دندانها فراهم کرده و به حفظ آن‌ها کمک میکند.
کشیدن دندان
امروزه، قرار دادن پودر استخوان ایمپلنت در ساکت دندانها بعد از کشیدن آن‌ها به امری کاملاً عادی تبدیل شده است. این کار به شخص امکان می‌دهد تا بعدها در صورت تمایل بتواند دندان کشیده شده را با یک ایمپلنت جایگزین کند.
ایمپلنت‌های دندان
در این سیستم بهینه جایگزینی دندان، یک میله تیتانیومی کوچک که در استخوان فک قرار داده شده به یک روکش دندان که کاملاً شبیه به دندان واقعی است متصل می‌شود تا به این ترتیب یک دندان دائمی جای دندان از دست رفته قرار گیرد. استفاده موفقیت‌آمیز از ایمپلنت‌های دندانی نیازمند وجود چگالی و حجم خوبی از استخوان است. اگر استخوان فکتان تحلیل رفته است می‌توان با روش‌های پیوند استخوان دندان، آن را به اندازه مورد نیاز برای یک ایمپلنت موفق بازسازی کرد.
استخوان پیوندی برای دندان چگونه به دست می‌آید؟
استخوان فرد بیمار
در معمول‌ترین روش استخوان مورد نیاز از جاهای مختلف بدن خود بیمار گرفته می‌شود. قسمتی که استخوان مورد نیاز از آن گرفته می‌شود معمولا چانه یا قسمت عقب‌تر فک پایین است. در مواردی نیز از مفصل ران بیمار استخوان گرفته می‌شود. بسته به این که استخوان از کدام قسمت بدن بیمار برداشته شود ممکن است نیاز به جراحی و بیهوشی و یا تنها بی‌حسی موضعی وجود داشته باشد. به این روش پیوند استخوان “اتوگرافت” گفته می‌شود. مزیت پیوند استخوان به روش اتوگرافت، پیشگیری از انتقال بیماری است؛ زیرا استخوان از بدن فرد بیمار تهیه می‌شود. این نوع پیوند بهترین نتیجه را برای بیمار حاصل میکند.
استخوان افراد دیگر
در صورتی که که نتوان از استخوان بدن خود بیمار برای پیوند استخوان استفاده کرد، گزینه دیگری وجود دارد و آن دریافت استخوان از بدن افراد دیگر است. این روش پیوند اسخوان به الوگرافت معروف است. در این روش استخوان گرفته شده باید پیش از انجام ایمپلنت مورد آزمایش قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که خطر انتقال بیماری وجود ندارد. در روش الوگرافت ممکن است بدن بیمار به استخوان فرد اهدا کننده واکنش نشان دهد و آن را پس بزند. بین روش‌های موجود برای بازسازی استخوان، روش آلوگرافت عملکرد ضعیف‌تری نسبت به روش اتوگرافت در بدن بیمار دارد.
استخوان بدن حیوانات
به دلیل اینکه ساختار مولکولی استخوان در بدن همه جانداران همانند هم است، می‌توان از استخوان بدن حیوانات نیز برای پیوند استخوان استفاده کرد. در برخی موارد ممکن است دندانپزشک ناچار به دریافت استخوان از بدن حیوانات خانگی مانند گاو شود که البته نتایج قابل قبولی نیز از این نوع پیوند به دست می‌آید. این نوع پیوند استخوان “زنوگرافت” نامیده می‌شود.
مواد سنتزی
در مواردی نیز از روش “آلوپلاست” برای پیوند استخوان استفاده می‌شود. در روش آلوپلاست از مواد سنتزی برای پیوند استخوان استفاده می‌شود. این مواد قادر تحریک بدن بیمار برای استخوان سازی طبیعی هستند. در این روش از مواد جایگزینی که در آزمایشگاه ساخته می‌شود برای پیوند استخوان استفاده می‌شود. احتمال عفونت در روش آلوپلاست کمتر بوده اما همچنان نسبت به روش اتوگرافت کارکرد کم‌تری در بازسازی استخوان دارد.
پیوند استخوان فک چگونه انجام می‌شود؟
ابتدا دندانپزشک متخصص ناحیه آسیب دیده، وضعیت عمومی دندان و لثه را بررسی میکند.( افرادی که به بیماری پریودنتال دچار هستند و‌یا دندان‌هایشان در‌شرایط بدی قرار‌دارد، کاندید مناسبی برای انجام پیوند استخوان فک هستند.)
دندانپزشک به کمک رادیوگرافی پانورکس و سی‌تی اسکن عمق و عرض استخوان را ارزیابی دقیق میکند. سپس بر اساس نتایج، دندانپزشک ناحیه را بی‌حس میکند و لثه را بررسی می‌نماید تا تشخیص‌دهد که به چه مقدار و چه نوعی از استخوان احتیاج است.
به این ترتیب لثه را از دندان جدا میکند تا به ریشه و استخوان دندان دسترسی داشته باشد. در این مرحله ریشه‌ها کاملاً تمیز می‌شوند و ضایعات موجود در استخوان توسط مواد پیوندی پُر می‌شوند. سپس این ضایعات توسط غشاهای خاصی پوشیده شده و مواد پیوندی گذاشته می‌شود .
غشاها در مراحل اولیه درمان، برای پوشاندن مواد پیوند مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین آن‌ها باعث جلوگیری از رشد لثه‌ها در ضایعات استخوان می‌شوند. بعد از اینکه پیوند در جای خود قرار گرفت، لثه‌ها به محل درمان شده بخیه زده می شوند. بخیه‌های بیمار ۷ تا ۱۰ روز بعد از جراحی، کشیده و یا جذب می‌شود. در نظر داشته باشید که پس از انجام جراحی بیمار باید برای اطمینان از درمان و تنظیم رشد استخوان تحت نظر دندانپزشک متخصص خود باشد.
در کل فرآیند پیوند استخوان فک در حدود ۶۰ دقیقه به طول می‌انجامد. ۶ تا ۹ ماه بعد، استخوان و بافت نرم در مکان مورد نظر قرار می‌گیرند. این امر به طور موثری باعث اتصال مجدد دندان به فک می‌گردد.
عوارض پیوند استخوان فک
احتمالاً بیمار بعد از عمل جراحی موارد زیر را تجربه میکند:
- درد و خونریزی
- تورم در ناحیه جراحی شده
- حساس شدن دندان به سرما و گرما
- امکان شکل‌گیری پوسیدگی در ریشه دندان
مراقبت‌های لازم پس از عمل پیوند استخوان
روز عمل جراحی
- استراحت مطلق داشته باشید.
- از شست و شوی دهان خودداری کنید.
- مایعات داغ مصرف نکنید.
- اگر خونریزی دارید از گاز استریل مرطوب استفاده کنید.
- احتمالا برای مدتی دچار درد هستید، مسکن مصرف کنید.
- برای کاهش تورم در محل جراحی، از کمپرس یخ استفاده کنید.
چند روز پس از جراحی
- از مسواک نرم استفاده کنید.
- مرتب نخ دندان بکشید.
- دهان خود را با محلول آب و نمک شست‌وشو دهید.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید.
- از دهان‌شویه برای جلوگیری از ایجاد باکتری و عفونت استفاده کنید.